40 mld złotych w ciągu dekady. Tyle Polska wyda na system kaucyjny
Koszty uruchomienia i funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce mogą przekroczyć 40 mld zł w perspektywie dekady – wynika z najnowszego raportu Deloitte. Eksperci wskazują, że nakłady inwestycyjne będą niższe od pierwotnych założeń, ale znacząco wzrosną koszty bieżącego utrzymania całego mechanizmu.
Opublikowane we wrześniu 2024 roku opracowanie Deloitte „System kaucyjny w Polsce – koszty, perspektywy, szanse” szacowało wydatki związane z utworzeniem i obsługą rozwiązań na ponad 37 mld zł. Najnowsze wyliczenia podniosły tę wartość, co ma związek ze zmianami legislacyjnymi, w tym przesunięciem startu projektu na 1 października bieżącego roku. Nowelizacja ustawy wprowadziła również obowiązek stworzenia w każdej gminie co najmniej jednego punktu stacjonarnego, prowadzonego przez podmiot reprezentujący.
Według raportu nakłady inwestycyjne w ciągu 10 lat osiągną 11,5 mld zł – to o 2,7 mld zł mniej niż zakładano w 2023 roku. Wydatki operacyjne wzrosną natomiast do 32,4 mld zł, czyli o 9,3 mld zł więcej, niż przewidywano w poprzednich analizach. Największe znaczenie mają w tym przypadku wyższe niż wcześniej zakładane koszty zbiórki manualnej, a także rosnąca liczba automatów do odbioru opakowań, których zakup obciąży operatorów systemu. "Do tego dochodzi kwestia dłużnego finansowania wydatków, jakie sieci handlowe ponoszą w związku z systemem kaucyjnym. W efekcie, do kosztów systemu należy również doliczyć zobowiązania wynikające z zaciągniętych kredytów" – wskazano w komunikacie Deloitte.
Efektywność i opłacalność systemu
Joanna Leoniewska-Gogola, liderka zespołu circular economy w Deloitte, podkreśla, że w długiej perspektywie o powodzeniu projektu decydować będzie skuteczność zarządzania. „W nadchodzących miesiącach kluczowe będzie wypracowanie rozwiązań, które pozwolą zrównoważyć zobowiązania finansowe oczekiwanymi efektami środowiskowymi i gospodarczymi” – zaznaczyła.
Eksperci akcentują, że dopiero efektywne pogodzenie wymogów prawnych z korzyściami ekologicznymi i ekonomicznymi zagwarantuje systemowi stabilne funkcjonowanie. W przeciwnym razie koszty dla uczestników rynku mogą okazać się obciążające, a cele związane z gospodarką o obiegu zamkniętym trudne do realizacji.
Zasady działania systemu
Od 1 października 2025 roku każda butelka plastikowa i puszka z napojem zostanie objęta kaucją w wysokości 50 groszy, natomiast opakowania szklane wielokrotnego użytku – 1 zł. Opłata będzie doliczana do ceny produktu w sklepach, lokalach gastronomicznych oraz automatach vendingowych.
Zwrot kaucji będzie możliwy zarówno w formie gotówki, jak i przelewu, m.in. w sklepach prowadzących zbiórkę. Klienci otrzymają należność bezpośrednio w kasie lub po okazaniu potwierdzenia ze zwrotomatu, a procedura ma być w pełni bezparagonowa – nie będzie trzeba przedstawiać dowodu zakupu.
Cele środowiskowe
Głównym celem systemu jest realizacja unijnych wymagań w zakresie ochrony środowiska. Przewidują one m.in. obowiązek stosowania minimalnego udziału recyklatu PET w opakowaniach oraz osiągnięcie określonych progów zbiórki selektywnej dla butelek z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów. Dla Polski oznacza to konieczność odzyskania 77 proc. takich opakowań do końca 2025 roku i 90 proc. w 2029 roku.
